Czym jest edukacja domowa? To wyzwanie!
Edukacja domowa stanowi alternatywną formę kształcenia w porównaniu do tradycyjnego systemu nauczania realizowanego w szkołach. Różni się ona od typowej edukacji przede wszystkim tym, że to rodzice przejmują całkowitą kontrolę i odpowiedzialność za proces nauki swoich dzieci. Rodzice (prawni opiekunowie) dobrowolnie decydują wziąć pełną odpowiedzialność za zapewnienie swoim dzieciom odpowiednich warunków do nauki. Zazwyczaj samodzielnie prowadzą proces kształcenia, nie korzystając z oferty oświatowej szkół.
Dlaczego rodzice decydują się na edukację domową swoich dzieci? – Motywy.
Badania nad motywami podjęcia edukacji domowej, przeprowadzone przez dr hab. Kingę Lendzion oraz dr Agnieszkę Wołk, wykazały, że w momencie podejmowania decyzji o edukacji domowej przez rodziców, główną pobudką był brak indywidualnego podejścia nauczyciela do ucznia (62% respondentów wskazało ten czynnik jako najbardziej istotny). Na kolejnych miejscach znalazły się: zbytnie przeciążenie dziecka nauką w szkole (61%), możliwość zapewnienia dziecku edukacji adekwatnej do jego potrzeb intelektualnych (60%), pogoń za ocenami, rywalizacja między uczniami w szkole (57%), możliwość samodzielnego pokierowania wychowaniem (55%), czy edukacją dziecka (52%).
Wady i zalety – edukacja domowa nie dla wszystkich!
Trzeba pamiętać o tym, że edukacja domowa wiąże się z kosztami. Warto podkreślić, że decyzja o prowadzeniu nauki domowej, zwłaszcza na wczesnym etapie szkolnym, może prowadzić do ograniczenia możliwości lub całkowitego zaprzestania pracy zawodowej przez jednego z rodziców – głównie dotyczy to rodziców najmłodszych dzieci. Co więcej, jest to wyzwanie dla rodziców, na których barkach spoczywa ogromna odpowiedzialność za naukę dziecka.
Głównym argumentem przeciwników edukacji domowej jest “izolacja” dziecka. Podkreślają oni ważną rolę szkoły, w tym rówieśników ze szkolnej ławki, w socjalizacji dziecka. Prekursor badań nad edukacją domową, dr hab. Marek Budajczak wyjaśnia, że dzieci i młodzież uczące się w domach, statystycznie częściej chodzą do bibliotek publicznych, muzeów, teatrów, parków, czy centrów nauki i kultury. Na dodatek, częściej niż uczniowie szkół uczęszczają na zajęcia tańca, muzyki, czy inne lekcje dodatkowe. Oprócz odwiedzania miejsc publicznych, kontakt tych dzieci wzbogacony jest o gości odwiedzających ich w domu.
Zalety wskazywane przez zwolenników edukacji domowej:
- indywidualizacja procesu nauczania i wychowania, zapewnienie komfortu i bezpieczeństwa,
- zapewnienie dzieciom edukacji dostosowanej do ich potrzeb samorealizacji,
- elastyczny czas nauki, a więc możliwość poświęcenia większej ilości czasu na rozwijanie pasji,
- posiadanie wiedzy na temat intelektualnej kondycji dziecka,
- stałe towarzyszenie w rozwoju dziecka,
- swoboda kształtowania postaw religijnych i światopoglądowych,
- lepsze wykorzystanie technologii do edukacji (korzystanie z materiałów multimedialnych, platform e-learningowych, czy aplikacji edukacyjnych).
Jak rozpocząć edukację domową?
Według przepisów art. 37 ustawy z dnia 17 marca 2021 roku – Prawo oświatowe, na wniosek rodziców, dyrektor szkoły (bądź przedszkola) publicznej oraz niepublicznej może wyrazić zgodę, w formie decyzji, na spełnianie przez dziecko obowiązku szkolnego poza placówką szkoły. Tym samym, rodzic w oświadczeniu dołączonym do wniosku, zobowiązuje się do zapewnienia dziecku warunków umożliwiających realizację obowiązku szkolnego oraz do przypilnowania, by dziecko przystąpiło w każdym roku szkolnym do rocznych egzaminów, z których będzie otrzymywało oceny. Egzaminy mają być przeprowadzane przez szkołę, której dyrektor zezwolił na edukację domową. Od 1 lipca 2021 roku nie jest już wymagana opinia z psychologiczno-pedagogicznej.
Artykuł przewiduje wsparcie dla rodzica i dziecka spełniającego obowiązek szkolny poprzez edukację domową w postaci prawa uczestniczenia w szkole w zajęciach oraz “zapewnienie dostępu do:
a) podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych, o którym mowa w art. 54 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, oraz
b) pomocy dydaktycznych służących realizacji podstawy programowej znajdujących się w zasobach szkoły – w porozumieniu z dyrektorem tej szkoły;
c) udział w konsultacjach umożliwiających przygotowanie do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych, o których mowa w ust. 4.”
Jednakże istnieje jeszcze możliwość przejścia na edukację domową bez zgody dyrektora placówki. Jest to możliwe w przypadku Szkół przyjaznych edukacji domowej. Czym dokładnie są?
Szkoły przyjazne edukacji domowej
Szkoły nazywane „przyjaznymi” wobec edukacji domowej to ogólnie placówki, które rozumieją specyfikę nauki dzieci poza tradycyjnym systemem szkolnym i akceptują ją. Dyrekcja podejmuje się organizacji egzaminów oraz wspierają rodziców w wybranym trybie nauczania.
Wcześniej, dzieci uczące się w domu musiały być zapisane do szkoły znajdującej się w tym samym województwie. Po nowelizacji Prawa Oświatowego, ten obowiązek został zniesiony. Teraz, w praktyce, oznacza to, że dziecko mieszkające na przykład w Gdańsku może być zapisane do szkoły w Zakopanem, i vice versa. To daje rodzicom swobodę wyboru placówki ze względu na jej przyjazny charakter. Zanim jednak rodzice zdecydują się na zapisanie dziecka do szkoły na drugim końcu kraju, warto poszukać placówki przyjaznej dla edukacji domowej w najbliższej okolicy. To nie tylko rozwiąże ewentualny problem dojazdu na egzaminy kwalifikacyjne, ale także pozwoli w pełni skorzystać z oferowanego przez dyrekcję i nauczycieli wsparcia.
Szkoły przyjazne ED w Warszawie to na przykład:
Szkoła Podstawowa i Liceum Fundacji Szkolnej
Szkoła i Liceum w Chmurze
Szkoła Podstawowa Wspierania Rozwoju
Prywatna Szkoła Podstawowa i Liceum Ogólnokształcące im. Moraczewskich
W przypadku Szkół przyjaznych ED procedura przejścia na ten tryb jest inna. Np. w Szkołach Fundacji Szkolnej wygląda to następująco:
- Rozmowa z koordynatorką
- Wypełnienie formularza zgłoszeniowego
- Wypełnienie dokumentów przesłanych mailowo i podpisanie umowy
Hybrydowa edukacja domowa? To możliwe!
W Fundacji Szkolnej można wybrać opcję hybrydowej edukacji domowej. Model edukacji hybrydowej InnEdu stanowi innowacyjną odmianę nauki w domu, łącząc tradycyjne podejście do edukacji domowej z wykorzystaniem platformy internetowej oraz nowatorskimi zajęciami stacjonarnymi. W programie InnEdu można łączyć zajęcia online i pracę z platformą oraz zajęcia stacjonarne.
W ramach tego modelu zarówno rodzice jak i dzieci zachowują swobodę w planowaniu nauki oraz podejmowaniu decyzji dotyczących tego, czego i w jakiej kolejności dziecko będzie się uczyć. Szkoła hybrydowa opiera swój podstawowy program na materiałach edukacyjnych oraz zajęciach online dostępnych na naszej platformie. Ponadto, uczeń ma możliwość uczestnictwa w zajęciach stacjonarnych, które odbywają się dwa razy w tygodniu.
Opcja ta przeznaczona jest wyłącznie dla osób na poziomie liceum ogólnokształcącego
Oferta zajęć stacjonarnych obejmuje m.in:
- Pracę opartą na projektach, które rozwijają kluczowe dla przyszłości umiejętności takie jak przywództwo, innowacyjne myślenie, współpraca, komunikacja, umiejętność planowania
- Pracę w grupach tutorskich, które są tworzone z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb, zainteresowań i pasji uczniów.
- Peer learning, czyli współpracę w zespołach uczniowskich, gdzie wzajemnie się uczą i wspólnie zdobywają wiedzę w określonej dziedzinie, przy czym całość odbywa się pod okiem nauczyciela.
- Autorskie programy nauczania, które integrują różnorodne przedmioty i dziedziny wiedzy, zachęcając uczniów do kreatywnego myślenia i realizacji własnych pomysłów oraz pasji.
- Tematyczne wycieczki edukacyjne, obejmujące wyjścia do teatrów, muzeów, uczelni oraz domów kultury, gdzie uczestnicy mają możliwość spotkania z ekspertami.
W przypadku hybrydowego systemu edukacji domowej, rekrutacja także może nieco się różnić.
Ilu uczniów praktykuje edukację domową?
Raport Fundacji Edukacji Domowej opracowany na podstawie statystyk sporządzonych przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, dla Fundacji Edukacji Domowej, ukazuje że liczba uczniów spełniających obowiązek szkolny poprzez edukację domową wzrosła z 19 947 osób (2021 rok) do 42 329 (2023 rok), co daje wzrost o 22 382 uczniów. Jeśli chodzi o szkołę podstawową, liczba uczniów w edukacji domowej od 2021 do 2023 roku wzrosła o około 7 tysięcy osób. Bardziej szokujący jest wzrost liczby uczniów w szkołach ponadpodstawowych – jest to przyrost aż o 369% w ciągu trzech lat! W 2021 roku – 4 103 uczniów szkół ponadpodstawowych uczyło się w edukacji domowej, a w 2023 już – 19 232 osób.
Autorki: Oliwia Zakościelna, Aleksandra Kozłowska, Marta Wojtyńska,
wydział społeczno-ekonomiczny UKSW